1. Lễ Vu Lan báo hiếu là gì?

Lễ Vu Lan là một trong những ngày lễ trọng đại nhất của Phật giáo. Ngày lễ này được tổ chức vào ngày rằm tháng Bảy âm lịch hằng năm để tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên, đồng thời khuyến khích mọi người biết trân trọng những gì mình đang có và thể hiện tình cảm và lòng biết ơn đến cha mẹ. Ngày lễ Vu Lan có nguồn gốc từ sự tích Bồ tát Mục Kiền Liên đại hiếu, người đã cứu mẹ mình ra khỏi kiếp ngạ quỷ (quỷ đói). Từ đó, lễ Vu Lan trở thành ngày lễ để tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên nói chung, đồng thời khuyến khích mỗi người làm con phải luôn nhớ đến công ơn sinh dưỡng của cha mẹ và thể hiện lòng biết ơn đúng nghĩa. Ngày nay, lễ Vu Lan không chỉ đơn thuần là ngày lễ tôn giáo mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về việc trở về với cội nguồn dân tộc, về với đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” với tổ tiên. Lễ Vu Lan của Phật giáo đã trở thành truyền thống của tinh thần báo hiếu, báo ân, phù hợp với tinh thần tín ngưỡng thờ tổ tiên thiêng liêng của người dân Việt. Lễ Vu Lan là cuộc lễ mang đậm nét nhân văn, làm rạng rỡ đạo lý đền ơn đáp nghĩa của dân tộc. Mỗi năm, người ta tổ chức các hoạt động tôn vinh cha mẹ và tổ tiên như cúng dường, dâng hoa, dâng nước, pháp thoại thuyết giảng ý nghĩa Vu Lan báo hiếu.

Đối với người Việt, Lễ Vu Lan còn đánh dấu một mốc quan trọng trong văn hóa bản sắc dân tộc, thể hiện sự tôn trọng và tri ân đến cha mẹ và tổ tiên. Đây là một trong những ngày lễ trọng đại nhất của dân tộc Việt Nam và đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hoá và tín ngưỡng của người Việt.

2. Nguồn gốc của lễ Vu Lan báo hiếu

Lễ hội Vu Lan xuất phát từ sự tích Bồ tát Mục Kiền Liên, một trong 10 vị đệ tử xuất chúng của Đức Phật. Theo kinh “Vu Lan Bồn”, khi Ngài đạt thành chánh quả, Ngài nhớ đến mẹ của mình đang trong cõi ngạ quỷ, bị đói khát hành hạ. Ngài đã sử dụng tuệ nhãn kiếm tìm mẹ mình và đã giúp đỡ bằng cách dâng bát cơm. Tuy nhiên, do mẹ của Ngài còn quá sân si và có ác nghiệp quá nặng, nên cơm đã biến thành lửa. Không thể cứu mẹ, Tôn giả Mục Kiền Liên đã quay về hỏi Đức Phật và được hướng dẫn cách cứu mẹ.

Đức Phật dạy rằng chỉ có sự hợp lực của chư tăng khắp nơi, sau 3 tháng an cư kiết hạ cùng tập trung chú nguyện mới có thể chuyển hoá được nghiệp lực giúp mẹ Ngài thoát khỏi cảnh khổ. Tôn giả Mục Kiền Liên đã làm theo lời dạy của Đức Phật, cùng với chư tăng cùng tập trung chú nguyện và lễ cúng vào ngày Rằm tháng 7 Âm lịch. Cuối cùng, mẹ của Ngài đã được giải thoát. Trong dịp này Đức Phật cũng dạy: Chúng sanh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cũng theo cách này (Vu-Lan-Bồn Pháp) mà làm. Từ đó, ngày Lễ Vu Lan ra đời.

3. Ý nghĩa của lễ Vu Lan báo hiếu

Lễ Vu lan được coi là một trong những ngày lễ quan trọng và trang trọng nhất của đạo Phật. Trong ngày này, người ta thường đến chùa để cầu nguyện cho những người đã khuất, đốt nhang, đặt hoa và thực hiện các nghi thức tôn kính, báo ân và báo hiếu đối với cha mẹ, tổ tiên.

Lễ Vu lan cũng có nhiều hoạt động văn hóa truyền thống, đặc biệt là ở các vùng miền nông thôn. Trong đêm Rằm tháng 7 âm lịch, người dân thường tổ chức lễ hội Vu lan với nhiều hoạt động thú vị như diễu hành, múa lân, múa hát, văn nghệ và phong tục cúng cơm, tặng quà cho các linh hồn.

Đặc biệt, vào ngày này, những người có cha mẹ còn sống đều nên tìm cách trở về thăm cha mẹ và tỏ lòng biết ơn, báo hiếu và chia sẻ tình cảm gia đình. Đây cũng là cơ hội để mọi người nhớ lại tình yêu thương của cha mẹ, đối xử tốt với họ và thể hiện tình cảm và sự tri ân đến những người đã sinh thành và nuôi dưỡng mình.

Trên tinh thần của lễ Vu lan, cả xã hội cũng có trách nhiệm đối với việc bảo vệ và chăm sóc người già, người khuyết tật và người có hoàn cảnh khó khăn. Chính vì vậy, lễ Vu lan không chỉ là ngày lễ quan trọng trong đạo Phật mà còn là ngày lễ văn hóa truyền thống, tôn vinh giá trị gia đình, tình cảm con cháu và tinh thần đồng cảm, chia sẻ trong xã hội.

4. Những điều nên làm trong ngày lễ Vu Lan báo hiếu

4.1. Về ăn cơm cùng cha mẹ

Cuộc sống hiện đại đầy áp lực và bận rộn khiến chúng ta dường như luôn thiếu đi những khoảnh khắc sum vầy và chia sẻ cùng gia đình. Một bữa cơm tuy đơn giản, nhưng khi cả gia đình cùng nhau ngồi bên nhau, dùng bữa và thưởng thức những món ăn ngon, lại là điều khiến chúng ta cảm thấy vui vẻ và hạnh phúc. Nhất là trong ngày lễ Vu Lan báo hiếu, đối với những cha mẹ có những đứa con phải đi làm xa nhà thì việc các con trở về sum vầy bên gia đình, việc cùng nhau ăn cơm lại càng trở nên ý nghĩa hơn bao giờ hết.

Một bữa cơm không chỉ đơn giản là việc cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể mà còn là cách thể hiện tình cảm và sự quan tâm của các con dành cho cha mẹ. Vì vậy, trong những dịp lễ tết, đặc biệt là trong lễ Vu Lan báo hiếu chúng ta nên bớt chút thời gian để được về ăn cơm cùng cha mẹ, chia sẻ niềm vui, sự nhớ nhung và tình cảm đối với cha mẹ. Dù cho có bận rộn tới đâu, chúng ta cũng nên dành thời gian cho những người thân yêu của mình, và đó chắc chắn là một cách tuyệt vời để tạo ra những kỷ niệm đẹp và đong đầy ý nghĩa.

4.2. Đi chùa cầu bình an cho cha mẹ

Ngày Vu Lan là ngày trọng đại trong nghi thức Phật giáo Việt Nam, ngày mà mọi người tỏ lòng biết ơn và tôn kính cha mẹ, những người đã sinh thành và nuôi dưỡng mình. Trong ngày này, nhiều người tới chùa để tham gia các hoạt động cầu sức khoẻ nếu cha mẹ còn, hoặc cầu siêu cho bậc sinh thành đã khuất, tôn vinh công ơn vô vàn của cha mẹ. Cài hoa hồng lên áo là một nét đẹp truyền thống của ngày Vu Lan. Hoa hồng màu đỏ tượng trưng cho người còn mẹ, còn hoa hồng màu trắng thì tượng trưng cho người đã mất mẹ. Với những ai được cài bông hồng đỏ trên áo, đó là một niềm vui lớn, cũng như một sự nhắc nhở để họ luôn vâng lời, kính trọng và đối xử lễ phép với cha mẹ. Đối với những người cài hoa trắng, đó là một lời nhắc nhở quan trọng để họ không bao giờ quên ơn cha mẹ, đồng thời giữ nề nếp gia phong, anh em hòa thuận.

Ngoài việc cài hoa hồng, một số địa phương còn thực hiện hoạt động thả đèn hoa đăng. Đèn hoa đăng được thả vào ban đêm và tạo ra một khung cảnh rực rỡ, tươi đẹp, mang đến cảm giác yên bình, thanh tịnh cho tất cả mọi người. Thả đèn hoa đăng cũng là một hành động tốt để cầu nguyện cho người đã khuất được về cõi an lành, bình yên. Trong ngày Vu Lan, chúng ta cùng nhau tôn vinh và cảm ơn công ơn vô vàn của cha mẹ, đồng thời hướng về một tương lai tươi sáng, hạnh phúc và an lành.

4.3. Làm cơm cúng ngày lễ Vu Lan báo hiếu

Một trong những hoạt động chính trong Lễ Vu Lan là chuẩn bị một mâm cơm cúng ông bà, tổ tiên. Các gia đình sẽ chuẩn bị mâm cúng với những món ăn yêu thích của ông bà, tổ tiên như cá, thịt, rau củ, trái cây, bánh kẹo, rượu… Nếu gia đình theo đạo Phật thì mâm cúng có thể là mâm chay, không có thịt, cá,… Trong mâm cúng, còn có những vật phẩm như bát đĩa, chén dĩa, tô, ly, đèn, hương, rượu… Mâm cúng này thể hiện lòng thành kính và cầu nguyện tổ tiên an nghỉ nơi suối vàng.

Ngoài mâm cúng ông bà, tổ tiên, vào Lễ Vu Lan còn có cúng mâm ngoài trời gọi là cúng chúng sinh. Mâm cúng này dành cho các linh hồn ma đói không nơi nương tựa, cô hồn, ma quỷ. Người cúng sẽ đặt mâm cúng này ở nơi thoáng mát, không khói bụi, gọi mời các linh hồn về ăn uống, đồng thời cầu nguyện cho các vong linh được yên nghỉ và về miền cực lạc.